Archief van jaar: 2016

De stemmetjes die kinderen in hun hoofd horen, worden in de medische wereld ‘auditieve hallucinaties’ genoemd. Auditief betekent het gehoor betreffende. Een hallucinatie is een zintuigelijke beleving die niet overeenkomt met wat er in werkelijkheid gebeurt, oftewel een waarneming waarbij de prikkel uit de buitenwereld ontbreekt. Vaak schrikken ouders hiervan, vooral omdat niet goed bekend is waarom kinderen stemmen horen.

De ouders van de tweeling Rick en Mats (6 jaar) melden Mats aan omdat hij stemmen hoort. Mats vertelt me dat hij last heeft van computerstemmetjes. Hij vraagt me of ik denk dat de stemmetjes weggaan. Ik zeg ja. Eerst vraag ik op welke momenten de stemmetjes er wel en niet zijn. Hij geeft aan dat ze er niet zijn tijdens het vrij spelen, maar wel in de klas. Ik vraag hem wat er vervelend aan is. Hij geeft aan dat ze willen dat hij stoute woorden zegt of gemene dingen doet, en maken dat hij niet kan opletten. Dat is lastig voor hem.

Moeder beschrijft Mats als een extraverte, zorgzame jongen die het goed wil doen. Volgens zijn moeder is hij van de tweeling de vriendelijkste. Rick draagt hem vaak dingen op die hij moet doen en als hij ze uitvoert, draait hij op voor de straf. Rick is veel introverter dan Mats. De achtergrondinformatie over de karakters van de tweeling neem ik mee in de begeleiding, hierdoor krijg ik zicht op de bron van zijn klacht.

Als een kind dingen moet doen voor iemand van wie hij houdt, terwijl hij er zelf niet achter staat, kan dat conflicterend zijn met zijn geweten. Vooral bij jonge kinderen zoals Mats is de scheidingslijn tussen fantasie en werkelijkheid nog flinterdun. Zo kan het kind ook een of meerdere fantasievriendjes hebben met een andere stem dan hijzelf. Mats is zo verbonden met zijn broer dat hij hem niks wil weigeren. Vanwege zijn vriendelijke aard ervaart hij hetgeen hem opdragen wordt als stout. Een andere stem biedt dan uitkomst.

Door de ik-sterkte van Mats te vergroten, loste het innerlijk conflict in hem op. Doordat hij zelfverzekerder werd, nam zijn persoonlijke kracht toe en werd hij op een heel natuurlijke manier weerbaarder naar zijn broer. De stemmen verdwenen.

Ook Neeltje (10) heeft last van de stem in haar, deze komt op als ze denkt dat ze iets verkeerd heeft gedaan. Ze is perfectionistisch van aard en heeft een laag zelfbeeld. Ze vertelt me dat ze buikpijn krijgt als ze niet doet wat de stem zegt. Bij Neeltje heeft de stem een andere werking dan bij Mats. Als ze gedachtes heeft waarvan ze vindt dat die niet mogen, heeft ze de neiging die gedachtes toe te schrijven aan iemand anders dan zichzelf. Het stemmetje werkt dan als een soort ‘belerend geweten’.

Neeltje let de lat hoog voor zichzelf, maar heeft ondertussen ook net als andere kinderen uitspattingen en maakt fouten. Dit conflicteert in haar en door de aanwezigheid van de stem wordt het een ‘levende’ werkelijkheid. In de therapie maak ik haar duidelijk en inzichtelijk dat niemand perfect hoeft te zijn, dus zij ook niet. Ze doet haar best en leert dingen juist door fouten te maken. Net als iedereen is ze zelf verantwoordelijk voor wat ze doet en mag ze met mildheid naar zichzelf kijken in de plaats van afbrekend. Door niet naar de stem te luisteren, is zij weer de baas over zichzelf.

*) Vanwege de waarborg van privacy van de cliënten is gekozen voor een fictieve namen.

Kinderen in therapie geven soms aan ergens vanaf te willen, maar gaandeweg de therapie blijkt dat er iets is dat het negatieve gedrag in stand houdt. Ze zeggen er graag vanaf te willen maar iets in hen, veelal onbewust, weerhoudt hen ervan.

Lilian (tien jaar) wil leren voor zichzelf op te komen. Zowel op school tijdens het overblijven als thuis in de omgang met haar zus, ervaart ze regelmatig dat anderen over haar heen lopen. Tijdens het overblijven is er een groepje populaire meiden en Lilian wil graag aansluiting bij hen. Omdat ze van nature stil is en niet het juiste weet te zeggen, mist ze de boot. Haar zus is goedgebekt en is haar thuis steeds te slim af. Ze weet Lilian voor haar karretje te spannen om dingen voor elkaar te krijgen bij hun ouders, en bepaalt steeds als eerste wat er op tv gekeken wordt of wie er de Nintendo mag.

In de therapie beschrijft Lilian voorbeeldsituaties van school en thuis. Samen bespreken we wat ze vindt dat er mis ging en hoe ze had kunnen reageren. Naast het in rollenspellen uitproberen van verschillende verbale reacties, krijgt Lilian ook inzicht in hoe haar lichaamshouding, manier van kijken, geluiden die ze maakt en de timing van dingen die ze doet allemaal van invloed zijn op hoe ze zelf overkomt.

In de eerstvolgende sessie komt moeder mee met haar om mij iets te vertellen wat Lilian zelf niet durft. Lilian kan er niet tegen als mensen in haar omgeving ruzie maken. We nemen dit mee in de therapie.

Het meenemen van moeder naar mij maakt iets zichtbaar. Wat hier niet klopt is, dat Lilian mij als hulpvraag gesteld heeft te willen leren voor zichzelf op te komen. Als haar moeder het verhaal moet doen voor haar, oefent ze dit niet. Dit benadrukt dat haar ouders in een tussentijds oudergesprek aangeven weinig verbetering te zien.

Samen met Lilian ga ik de eerstvolgende sessie onderzoeken wat vanuit haar onbewuste hier saboterend werkt. Ik leg haar uit dat er in haar een soort saboteur zit die er nog voordeel in ziet om niet voor zichzelf op te komen. Zoals een bezorgde moeder die haar aandacht geeft. Door Lilian een poppetje te laten kiezen voor de saboteur, is dit geen bedreiging voor haar en is zij actief in de sessie betrokken om te achterhalen hoe dit zit.

Een saboterend deel kan al bij haar gekomen zijn toen ze nog veel jonger was. In een visualisatie met gesloten ogen komt ze erachter dat dit deel bij haar kwam toen ze drie jaar was. Toen kon ze nog minder zelf dan nu (zeven jaar later) en had ze het saboterende deel nodig. Bijvoorbeeld door te gaan huilen als ze niet zelf op een fietsje kon of een kindje iets van haar afpakte. Nu Lilian dit helder heeft is ze gemotiveerder om hiermee af te rekenen. Die middag al, hoor ik van vader dat ze in onenigheid met hem voor zichzelf opkwam!

*) Om de privacy van de cliënt te waarborgen is gekozen voor een fictieve naam.

Hoe gewoon het ook lijkt, eigenlijk is het een wonder hoe een jong kind zich eigen maakt mee te komen met zijn omgeving. Begrijpen wat sociaal handig is om te doen in een groep -zoals je aanpassen- blijkt te maken te hebben met een aangeboren sociaal instinct. Kinderen kijken eerder en intenser naar mensen dan naar andere dingen in hun omgeving en met minimale steun van buitenaf leren ze de taal van klanken, ogen, gezicht, handen en lichamen begrijpen. Bij kinderen met autisme verloopt het decoderen van taal en sociaal gedrag niet automatisch.

Kinderen met een stoornis in het autistisch spectrum zoals PDD-NOS of Asperger hebben gebrekkige (of missen) sociale intuïtie. Ze hebben geen opvallend uiterlijk zoals wel het geval is bij een gebroken been, waardoor je zou kunnen zien wat er mis is. Ze weten niet vanzelf hoe aan te sluiten bij een groep. Ze voelen niet aan wat een leuke grap is, wanneer te stoppen of wanneer iets kwetsend is. Ook kunnen zij zich onveilig voelen, omdat zij in sociale interactie niet intuïtief de juiste regels weten toe te passen. Zij voelen het niet aan hoe je je gedraagt tijdens bijvoorbeeld een feestje, een gymles, een groepsopdracht of een schoolkamp. Zij kunnen dit wel leren, maar dat kost tijd, omdat elke situatie weer net wat anders is. En omdat het soms lang duurt zijn ze het begrip van hun omgeving vaak al kwijt.

In een vrij speelmoment zoals tijdens de pauze hebben deze kinderen het vaak extra moeilijk. Ze weten niet wat van hen verwacht wordt en zijn niet handig genoeg om op natuurlijke wijze aan te sluiten bij de anderen. Om niet buitengesloten te worden, maar er bij te willen horen willen sommige onbewust van alles doen om dit gevoel te krijgen.

Hein (diagnose PDD-NOS, 11 jaar) speelt graag met kinderen die veel ‘bravoure’ tonen. Hij wil er veel voor doen om door hen leuk gevonden te worden. Het groepje heeft al gauw door dat hij klakkeloos uitvoert wat zij hem opdragen, al zijn dit de gekste dingen. Hein heeft geen gevoel voor de gevolgen van zijn gedrag. Hij ervaart kort een moment van erbij horen om vervolgens weer uitgelachen te worden omdat de leerkracht hem bij de kraag grijpt voor zijn misdraging. Een jongen zoals Hein moet begrensd worden op een duidelijke en eenduidige manier. Zo kan hij veiligheid ervaren in een voor hem onduidelijk wereld waarin sociale omgang een spel is waar hij maar moeilijk grip op krijgt.

Op school waar de tendens grote klassen is, moet een leerkracht een soort multitalent zijn om deze speciale kinderen te ondersteunen en ondertussen zorg te dragen dat het lesprogramma dat jaar rondkomt. Vooral op momenten dat er iets nieuws komt kan dit bij Hein maken dat hij het overzicht compleet kwijt is en hierdoor onrust gaan vertonen. Handig kan voor hem zijn van te voren door te spreken wat ‘hetzelfde’ en wat ‘anders’ is. En dit visueel te maken door het op te schrijven of uit te tekenen. Dit lijkt veel werk, maar de ervaring leert dat de investering hierin na een tijdje oplevert dat het gemakkelijker gaat.

Als het aan duidelijkheid en overzicht ontbreekt kunnen kinderen zoals Hein het heel zwaar hebben en ofwel verstillen of storend clownesk gedrag vertonen. Als een leerkracht beschikt over ‘een overstijgend inzicht’ en gevoel voor de denk- en handelwijze van Hein heeft, kan hij de gevolgen hiervan voor zijn.

*) Vanwege privacy van de cliënt is gekozen voor een fictieve naam.

Als jongere kun je soms het gevoel hebben flink in de knoop te zitten. Je lijf is in ontwikkeling, hormonaal gebeuren er allerlei dingen die je niet in de hand hebt en dat kan zich uiten in wisselende stemmingen en grillige buien naar anderen toe. Deze buien en stemmingen worden door familieleden en mensen op school zelden gewaardeerd. Daar kun je knap last van hebben. Soms zelfs zo erg dat je door de complexiteit van je gevoelens en de wrijving met je buitenwereld het gevoel kunt hebben erin weg te zakken. Als deze negatieve stemmingen aanhouden en het dagelijks functioneren ernstig wordt verstoord, kan er depressiviteit ontstaan.

Zo voelde het ook voor Sanne* van zeventien jaar. Zij vertelde dat ze al maandenlang slecht sliep vanwege het vele piekeren, overdag op school nauwelijks kon functioneren, een relatiecrisis had met haar vriend en zich thuis niet thuis voelde. Met de pil was ze gestopt omdat ze het idee had dat de hormoonafgifte haar alleen maar somberder maakte. Nu had ze met het terugkrijgen van haar natuurlijke cyclus meer last van
puistjes en menstruatiepijnen. Naast de wisselende, hormonale stemmingen voelde ze zich onzeker over haar uiterlijk.

Haar vriend begaf zich in een vriendenkring met nogal wat leuke meiden en ze was bang dat hij een van hen zou verkiezen boven haar. Zeker nu ze al maanden zo zwaar op de hand was. Hij gaf aan niet langer haar voortdurende honger naar bevestiging te kunnen stillen. Ze wilde steeds van hem horen dat hij haar de mooiste en liefste vond. Maar wat hij ook zei om haar te verzekeren van zijn liefde, haar achterdochtige geest bedacht wel een nieuwe reden in zijn gedrag of zijn woorden om opnieuw te twijfelen. Kortom, het was nooit genoeg. Als ze haar twijfel naar hem toe uitte, werd hij boos. “Dan heb ik spijt dat ik me zo heb laten meeslepen door mijn gevoelens van onzekerheid en voel ik me depri”, zegt Sanne. Thuis sloot ze zich op in haar kamer en ging ze op Facebook om te checken of hij daar misschien nog een bericht voor haar had achtergelaten of met anderen contact zou hebben. Vervolgens lag ze ’s nachts wakker en piekerde ze over haar gedrag en voelde zich schuldig over de effecten ervan. Het geknaag van de onzekerheid en het schuldgevoel richt ogenschijnlijk veel schade aan.

In de therapie zochten we naar de achtergrond van haar onzekere gedrag, schuldgevoelens en depressiviteit. De samenstelling van haar gezin is veranderd en die veranderde thuissituatie maakte haar onzeker. Het bespreken van haar familiesituatie en de voorbeelden van interactie tussen Sanne en haar familieleden maakte vooral haar eigen gedachten en gedragingen inzichtelijk. Belangrijk hierin was dat ze mededogen kon ervaren naar zichzelf in de plaats van zichzelf steeds af te schieten.

Een paar sessies later vertelde Sanne dat ze haar vriend met klem gevraagd had geen contact meer te hebben met een van zijn vrouwelijke klasgenotes, die op een storende manier claimde. Sannes onzekere gevoelens zouden dan af kunnen nemen had ze bedacht. Na een flinke woordenwisseling ging hij er nukkend mee akkoord. Helaas gaf deze ‘controleslag’ Sanne niet de opluchting die ze gehoopt zou hebben. Dat het niet als een juiste oplossing voelt, komt omdat ze van de ander verwacht dat hij haar onzekerheid moet oplossen. Het conflict dat ze had met haar vriend, zat in haarzelf. Nu moest ze alleen de weerstand daarin nog overwinnen. De weerstand om het in zichzelf te voelen in plaats van het te schuwen.

Ik hielp haar te voelen waar in haar lichaam beklemmende gevoelens of een teveel aan spanning zat. Door haar dit te laten voelen en in eenvoudige termen te laten verwoorden, losten de spanningen en schuldgevoelens op. Een paar weken later zegt Sanne dat de eerder aanhoudende, neerslachtige stemming nu doorbroken is. Meer en meer ervaart ze rust in zichzelf en zelfs momenten van humor in de zelfreflectie. Er is een interesse in haar ontstaan om zichzelf te onderzoeken waarom ze de dingen doet zoals ze die doet. Ze kan nu haar onzekere gevoelens ervaren zonder zichzelf af te kraken. Vandaar uit ontstaat er langzaam aan iets nieuws, namelijk een Sanne die zichzelf waardeert.

*) Sanne is vanwege de waarborg van privacy van de cliënt een fictieve naam.