Spelenderwijs
Voor een juist verloop in de ontwikkeling horen jonge kinderen te spelen. Sinterklaas en de speelgoedwinkels spelen daar handig op in. Met het kopen van speelgoed passend bij de leeftijd van het kind, proberen we in zijn behoefte te voorzien. Ook scholen, peuterspeelzalen en kinderopvang proberen met de juiste materialen, speelruimten en opdrachten op het kind in te spelen en het te stimuleren. De overtuiging dat spel van belang is, delen de meeste volwassenen wel. Je weet niet wat spel precies oplevert. Kinderen spelen voor de lol, maar het is wel van (levens)belang.
Spelen bevredigt het kind van binnenuit. Het is plezierig en voedt het kind. Spel verdwijnt als er dwang bij komt, juist de vrijheid maakt het mogelijk. Het spel is van het kind zelf. Hierin is het kind actief en leert het vanaf een bepaalde leeftijd te interacteren met anderen. Spel creëert ruimte en tijd om dingen uit te proberen en risico’s te nemen, zonder te hoeven voldoen aan de gangbare criteria van wat goed of fout is. Spel is van belang voor de gehele ontwikkeling, en alle ontwikkelingsgebieden komen erbij aan bod. In elk kind vindt autonome ontwikkeling plaats. Het lichaam groeit op een bepaalde manier en moet voelen dat alle mogelijkheden hierin benut kunnen worden. Spel biedt dit.
Voorbeelden van spel zijn: bewegingsspel, regelspel, manipulatief spel en rollenspel. Door bewegingsspel wordt het kind zich bewust van zijn lichaam. Zoals het spelen op het klimrek, het bewegen op muziek, het verkennen van het eigen kunnen tijdens sport en het zich leren meten aan anderen. Een regelspel, zoals een bordspel, helpt een kind de wereld buiten hem beter te leren kennen en grenzen daarin te ervaren. Met manipulatiespel wordt bedoeld dat het kind al doende merkt dat het iets wordt. Spelen is toveren, denk maar aan het mengen van verf. Of het spelen met zand en water of houten blokken. Rond de kleuterleetijd ontstaat er, naast het manipulatiespel, het rollenspel. Dit spel gaat over de hen omringende wereld, de werkelijkheid zoals kleuters die tegenkomen en begrijpen. Ze leren dan uit eigen ervaring op een natuurlijke en inspirerende manier in plaats van aangeleerde trucjes te blijven herhalen. Als volwassene kun je het welbevinden en de betrokkenheid van de kinderen in het ‘doen alsof’ in de gaten houden en soms kun je ook dingen toevoegen om het spel te versterken. Niet elk kind van vergelijkbare leeftijd moet hetzelfde kunnen. Het ene kind is bijvoorbeeld van nature beter in dirigeren, terwijl een ander kind weer coöperatieve kwaliteiten bezit om het samen spelen te vergemakkelijken.
Speltherapie is een therapievorm waarin spel gebruikt wordt om het kind te helpen moeilijke, traumatische of onaangename ervaringen te verwerken en juist te duiden. Als therapeut laat je het kind voelen dat binnen de therapeutische setting al zijn spel gepermitteerd is. Door de speltaal kan het kind zijn probleem visueel maken en driedimensionaal opslaan in zijn geheugen. Het traumatische beeld kan zo vervangen worden door een heilzaam beeld. Het spel werkt genezend. Ook voor een kind dat zich gezond en normaal ontwikkeld heet, maar wiens spel ontnomen wordt, mist een uitlaatklep. Hierdoor stagneert mogelijk zijn ontwikkeling en kan hij er zelfs ziek van worden. Ziek van ellende. Omdat hem de vrijheid van creëren vanuit zijn eigenheid ontnomen wordt.